Dossier Het stikstofprobleem — 23
Aan alles komt een eind
En zo ook aan onze bijdragen. De adviezen liggen er. Het is nu aan de politiek om besluiten te nemen en een koers uit te zetten. Wij wagen ons aan een voorspelling: het zal te weinig blijken te zijn. Vervolgens zullen er weer zaken tot aan de Raad van State gaan lopen. De natuur, of wat er in Nederland van over is, heeft (opnieuw) het nakijken.
Waarom zo pessimistisch? De ernst van de stikstofproblematiek is in de eerste helft van de jaren tachtig van de vorige eeuw duidelijk geworden door het werk van de groep Chemie van de Atmosfeer bij het Instituut voor Meteorologie en Oceanografie van de Universiteit Utrecht. Daar immers werden de eerste gedetaileerde berekeningen van de omvang van de emissie van ammoniak uitgevoerd. Het was de tijd dat het woord 'Milieu' nog voorkwam in de naam van een ministerie: Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Het 'milieu' is al lang verdwenen uit de naamgeving. Tegenwoordig vinden we het milieu terug bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Een impliciete uitspraak over het gebrek aan betekenis van het milieu? De natuur is al enige tijd ondergebracht bij het ministerie waar ook landbouw onder valt. Tegenwoordig het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Ook hier: een impliciete uitspraak over het gebrek aan betekenis van de natuur?
De ernst van het stikstofprobleem was medio jaren tachtig al duidelijk. Toch zijn opeenvolgende kabinetten er niet in geslaagd om het probleem te beteugelen, laat staan op te lossen. Enige verbetering kwam pas toen in Europees verband afspraken werden gemaakt voor forse emissiereducties van ammoniak en stikstofoxiden. Niet dat de problemen daarmee zijn opgelost. De grote veedichtheid in dit land speelt daarbij een grote rol.
Tegelijkertijd is er de afgelopen dertig jaar nog een andere ontwikkeling geweest. De inhoudelijke dossierkennis, in ieder geval op het terrein van de luchtverontreiniging, is op de ministeries voortdurend afgenomen. Kon er lang geleden nog op een gelijkwaardig niveau met beleidsambenaren worden gesproken, nu is dat uitgesloten. De gevolgen laten zich raden.
Daarom het pessimisme.
– Buijsman, E. & Eussen, G., 1980, Ammoniak in de atmosfeer, rapport V-80-3, Instituut voor Meteorologie & Oceanografie, Rijksuniversiteit Utrecht.
– Regenboog, M., 1982, Ammoniakemissie uit dierlijke mest, rapport V-82-21, Instituut voor Meteorologie en Oceanografie, Rijksuniversiteit Utrecht.
– Niessen, W., 1982, Ammoniakemissie uit kunstmest, rapport V-82-16, Instituut voor Meteorologie en Oceanografie, Rijksuniversiteit Utrecht.
– Buijsman, E., Regenboog, M. & Niessen, W., 1982, De rol van ammoniak in de chemie van de atmosfeer, Instituut voor Meteorologie en Oceanografie, Rijksuniversiteit Utrecht.
– Buijsman, E., 1983, Emissie van ammoniak in Nederland, rapport V 83-3, Instituut voor Meteorologie en Oceanografie, Rijksuniversiteit Utrecht.
– Buijsman, E., 1984, Emissie van ammoniak in Nederland, Publikatiereeks Lucht no 22, Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Directie Lucht Leidschendam.
– Buijsman, E., Vermetten, A.W.M. & Asman, W.A.H., 1984, ‘Ammoniak in de Nederlandse atmosfeer’, in: E.H. Adema & J. van Ham (red.), Zure regen: oorzaken, effecten, beleid, Wageningen, 36-41.
– Buijsman, E., Maas, J.F.M. & Asman, W.A.H., 1985, ‘Een gedetailleerde ammoniakemissiekaart van Nederland’, Publikatiereeks Lucht 41, Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Den Haag.
– Buijsman, E., Maas, J.F.M. & Asman, W.A.H., 1985, Ammonia emission in Europe, rapport R-85-1, Instituut voor Meteorologie en Oceanografie, Rijksuniversiteit Utrecht.
– Buijsman, E., Maas, J.F.M. & Asman, W.A.H., 1986, Ammonia emission in Europe, rapport R-86-17, Instituut voor Meteorologie en Oceanografie, Rijksuniversiteit Utrecht.
– Buijsman, E., Maas, H.F.M. & Asman, W.A.H., 1987, ‘Anthropogenic NH3 emissions in Europe’, in: Atmospheric Environment 21 (5), 1009-1022.
– Asman, W.A.H. & Janssen, A.J., 1987, ‘A long-range transport model for ammonia and ammonium for Europe’, in: Atmospheric Environment 21 (10), 2099-2119.
– Asman, W.A.H., 1987, Atmospheric behaviour of ammonia and ammonium, proefschrift Landbouwuniversiteit Wageningen.
