Dossier Het stikstofprobleem — 4
De notitie van Het Landbouw Collectief
[27 nov 2019] Het Landbouw Collectief is een samenwerkingsverband van dertien agrarische organisaties die op 20 november met een notitie onder de titel 'Uit de gecreëerde stikstofimpasse' kwamen.
De brutalen hebben de halve wereld
Dat moet deze club, onder aanvoering van Aalt Dijkhuizen, hebben gedacht. Niet alleen de titel van de notitie suggereert al iets, de inleiding staat vol dwingende en (ook weer) suggestieve taal. Hier deze twaalf regelige tekst [wat ons trof, hebben we vet aangegven]: 'Het Landbouw Collectief is unaniem van mening, dat de landbouw niet de oorzaak is van de impasse, maar wel onderdeel kan zijn van de oplossing. Als landbouw willen we maatregelen treffen om de ammoniakuitstoot te beperken om daarmee ruimte te creëren en deze eventueel te verhuren buiten de sector. Dit op basis van vrijwilligheid en tegen een marktconforme vergoeding. Zodoende kunnen andere sectoren weer verder en wordt er een verrdienmodel gecreëerd voor de Nederlandse agrarische sector. Hiermee wordt het nemen van milieumaatregelen gestimuleerd. Belangrijke voorwaarde is wel dat de vrijgekomen (latente) ruimte niet verkocht mag worden buiten de agrarische sector. Anders zou een uitholling van de sector het gevolg zijn. De bespaarde ruimte kan ook ingezet worden om bedrijfsgroei mogelijk te maken, zodat er weer perspectief is voor alle agrarische bedrijven en voor de jonge boeren van de toekomst. Voorwaarde is verder, dat de kosten van maatregelen worden vergoed en een realistische drempelwaarde wordt ingevoerd als instrument om andere activiteiten te legaliseren en mogelijk te maken. Een reële drempelwaarde brengt de implementatie van de Vogel- en Habitatrichtlijn meer in lijn met de eisen in de ons omringende landen. Het is niet uit te leggen, waarom voor eenzelfde type natuur bij ons de normen zo extreem veel strenger zouden moeten zijn.
Het blijft een curieze zaak dat een groep die zichzelf niet ziet als de oorzaak van een probleem, zo vriendelijk is om wel bij te dragen aan de oplossing.
Analyse van de inhoud
Het Landbouw Collectief stelt dus dat de agrarische sector niet de oorzaak van de problemen is. Men wil wel bijdragen aan de oplossing. En welke zijn die bijdragen dan die men zich voorstelt? Dan blijkt grotendeels oude wijn in nieuwe zakken te zijn. De maatregelen op de korte termijn zijn dezelfde als in de brief van minister Schouten staan (zie bij Dossier Het stikstofprobleem — 3). De enige nieuwe elementen in het voorstel van het Landbouw Collectief is om de duur van de weidegang van rundvee te verlengen en om de mest aan te lengen met water. Voor dat laatste is het idee om water uit de sloten te halen of, als dat niet kan, om putten te slaan. Kortom: nog meer water en/of grondwater gebruiken.
Het kost allemaal geld, misschien veel geld. Dus: 'De drie technische maatregelen zijn naar verhouding niet duur, maar kosten wel geld. Hiervoor dienen middelen beschikbaar te komen.'
Voor de langere termijn merkt men op: '[...] is in principe een groot aantal maatregelen mogelijk, zoals samengevat in de bijlage van dit document. Veel van die maatregelen zijn echter duur en vaak nog onvoldoende ontwikkeld en niet praktijkrijp.' Inderdaad zijn dertien (13) pagina's van de noititie gevuld met allerhande maatregelen. Enige notie van een mogelijke inkrimping van de veestapel als bijdrage aan de oplossing ontbreekt echter.
Randvoorwaarden
Verreweg het interessantse deel van de noititie onder de titel 'Ontwikkelings- en Investeringsfonds' en 'Integrale aanpak en randvoorwaarden'. Het Landbouw Collectief wil dat er een fonds komt voor de invoering van de maatregelen en de ontwikkeling van maatregelen die 'nog niet praktijkrijp' zijn. Kosten: 2,9 miljard euro in vijf jaar. Randvoorwaarde: 'dat het fonds wordt gevuld met overheidsmiddelen van buiten LNV en daarmee niet ten koste gaat van de voor de landbouw beschikbare reguliere middelen.' En dat niet alleen: 'dient de primaire sector een doorslaggevende rol te
krijgen in de aansturing van het fonds.' En alsof dat niet genoeg is: 'Tot slot is het van belang hierin de aanpak voor meerdere dossiers (stikstof, klimaat, kringloop, gewasbescherming en mineralen, etc.) te bundelen. Dit om als sector voor een langere periode van tenminste 10 jaar af te zijn van steeds weer nieuwe regels en maatregelen en als boer de aandacht weer te kunnen richten op het bedrijf en het ondernemerschap.'
De echte randvoorwaarden zijn:
1. Geen generieke krimp [onder andere: 'De agri & food sector is een zeer belangrijke pijler onder de Nederlandse economie, goed voor bijna 10% van ons nationaal inkomen en onze werkgelegenheid'¹];
2: Eens vergund, blijft vergund [Dit betekent: 'Vergunde rechten over het aantal te houden dieren en stalruimte mogen niet worden ingenomen'];
3. Geen gratis afroming en geen gedwongen opkoop [Houdt in: 'Geen gratis afroming van ammoniakbesparing en geen gedwongen opkoop van bedrijven.'];
4. Extern salderen en inname fosfaat- en dierrechten;
5. (Ont)schotting [Betekent: 'Een ‘schot’ tussen de landbouw en andere sectoren om te voorkomen dat vanwege de stikstofproblematiek productiecapaciteit wegvloeit naar elders en veehouderijsectoren en regio’s worden leeggekocht.'];
6. Eén beleid;
7. Meten=weten [Met als toelichting: 'Uitbreiding van het stikstof meet- en -monitoringsnetwerk. Volledige transparantie en verantwoorde, onderbouwde metingen (zowel ten aanzien van depositie als staat van de natuur) zijn absoluut noodzakelijk om draagvlak te verkrijgen voor toekomstbestendige maatregelen.];
8. Drempelwaarde {Voorstel: 'Invoering van een drempelwaarde voor stikstofdepositie van tenminste 1 mol per hectare.'];
9. Herijking Natura2000 en geen opwaardering van habitat-types [Dit betekent: 'Nederland is een zeer vruchtbare delta, uitermate geschikt om voedsel te produceren voor met name de dichtbevolkte driehoek Berlijn – Londen - Parijs. Des te belangrijker om het aantal Natura2000 gebieden met de kennis van nu te herijken op realistische doelen. Tot slot mogen onder geen beding habitat-types worden opgehoogd.'];
10. Toelatingsbeleid gewasbeschermingsmiddelen. [Dit houdt in: 'Het CTGB advies ten aanzien van de toelating van gewasbeschermingsmiddelen is bindend en niet politiek onderhandelbaar.']
¹ Waar deze 10% vandaan komt is ons een raadsel. Volgens het CBS is de bijdrage aan het 'nationaal product' [= bruto binnenlands product] 1,8% (en dat is nog inclusief visserij en bosbouw ook) en de bijdrage aan de werkgelegenheid 4,2% (zie vorige opmerking).
En dan tot slot: 'Voorwaarde is wel, (a) financiële ondersteuning om de sector te vrijwaren van extra kosten, (b) ruimte in wet- en regelgeving en instellen experimenteerruimte, (c) monitorings- en borgingssystemenen (d) voldoen aan de 10 gestelde randvoorwaarden.'
Tot slot
De notitie van het Landbouw Collectief kan met al zijn randvoorwaarden en voorwaarden gelezen worden als een dwangbevel: zo moet het en anders niet. Voor een groep die beweert niet de oorzaak van het probleem te zijn, is dit wel erg aanmatigend. Minister Schouten reageerde bij de aanbieding van het rapport: 'Ik zie vandaag een goede aanzet voor het begin van een gesprek.' Op een ander moment meende ze: 'Het is goed om te zien dat er wordt meegedacht.' Vertegenwoordigers van de belangenorganisaties reageerden veel duidelijker. Daarbij vielen woorden als 'niet onderhandelbaar', 'geen vrijblijvendheid', 'totaal pakket', 'heb ik begrepen dat dan de tractoren weer gestart worden, 'geen keuzemenu'. We zijn benieuwd waar de regering mee komt.
